Vergi İncelemesinde Süre

Code: Tax. 2021/003/002 LV:14/05/2021

Dr. Hasan Yalçın, E. Hesap Uzmanı, YMM

Vergi incelemesinin yapılacağı zaman ile yapılacağı süre birbirinden farklı kavramlardır. Buna göre vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının evvelden haber verilmesi mecburi değildir. Burada kastedilen zaman incelemenin başlayacağı tarihtir. Vergi incelemesinin süresi ise incelemeye başlanması ile bitirilmesi arasındaki zaman dilimidir. Uzun yıllar mevzuatımızda vergi incelemesinin bitirilme süresi konusunda düzenleme yapılmamıştı ve bu durum uygulama ciddi sorunlara neden olmaktaydı. Bazen başlanan bir vergi incelemesinin sonuçlandırılması birkaç yıl sürebilmekte bu ise mükellefler ve vergi idaresi açısından olumsuz etkilere neden olmaktaydı.

Bu süreçte mükellefler 5 yıllık zamanaşımı içerisinde herhangi bir zamanda incelemeye alınabilmekte ve bu inceleme de herhangi bir zamanda bitirilmekteydi. 6009 sayılı Kanunla mükellef hukukunu iyileştirmeye dönük bir dizi önemli düzenleme yapılmıştır. [1] Bunlardan bir tanesi de vergi incelemelerine süre kısıtı getirilmesidir. Anılan kanunla VUK’nda yapılan değişiklikle vergi incelemelerinin tamamlanmasına yönelik süre sınırlaması getirilmiştir. Daha sonra bu uygulama ikincil mevzuatlarla da desteklenerek şekillendirilmiştir.

Düzenlemenin gerekçesinde vergi incelemelerinin belirli süreler içinde tamamlanması yönündeki yasal sınırlamanın mükellef hukuku ve hakları açısından vazgeçilmez bir unsur olduğu belirtilmiştir. Gerekçede yer verilen saik kadar önemli bir diğer unsur ise vergi idaresinin etkinliği ve verimliliğidir. Burada incelemenin uzamasına bağlı olarak ortaya çıkan olumsuz etki mükellef tarafından daha somut ve açık şekilde hissedilmekle birlikte aslında vergilendirmenin amacı ve niteliği dikkate alındığında sürecin uzaması idareyi de olumsuz etkilemektedir.[2]

En son 7104 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle Vergi Usul Kanunu’nun 140’ncı maddesine eklenen 6’ncı bendine göre ; incelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde en fazla altı ay, katma değer vergisi iade incelemelerinde ise en fazla üç ay içinde incelemeleri bitirmeleri esastır. Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi halinde ek süre talep edilebilir. Bu talep vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilir, tam ve sınırlı incelemelerde altı ayı, katma değer vergisi iade incelemelerinde ise iki ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir. Bu durumda, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından incelemenin bitirilememe nedenleri yazılı olarak nezdinde inceleme yapılana bildirilir. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birimler vergi incelemesinin öngörülen süreler içinde bitirilmesi için gerekli tedbirleri alırlar.[3]

Konuya ilişkin Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte kanun maddesinin paralelinde ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre incelemeler mümkün olan en kısa sürede tamamlanır. İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esastır. Belirtilen süreler içerisinde incelemenin bitirilemeyeceğinin anlaşılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, gerekçeli bir yazı ile bağlı oldukları birimden, inceleme süresinin bitiminden en geç on gün önce, ek süre talep edebilirler. Ek süre talebi ilgili birim tarafından değerlendirildikten sonra altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir. Bu durumda, incelemenin bitirilememe nedeni ilgili birim tarafından nezdinde inceleme yapılana yazılı olarak bildirilir. [4]

İlgili birimler, incelemenin zamanında bitirilmesini sağlayacak gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. İnceleme görevinin başka bir inceleme elemanına devredilmesi gerektiği hallerde, inceleme kalan süre içinde tamamlanır. Sınırlı incelemenin, sonradan ortaya çıkan durumlar nedeniyle tam incelemeye dönüşmesi halinde, inceleme süresi sınırlı incelemeye başlanılan tarih itibarıyla hesaplanır. Ek süre dahil olmak üzere, süresinde herhangi bir vergi inceleme raporu düzenlenmemesi halinde durum, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından gerekçeleri ile birlikte yazılı olarak bağlı oldukları birime bildirilir. İlgili inceleme ve denetim birimi, incelemeyi bitiremeyen inceleme elemanı hakkında disiplin hükümlerini uygulayabilir. [5]

İnceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dahil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Evvelce inceleme yapılmış veya matrahın re’sen takdir edilmiş olması yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline mani değildir. [6]

Vergi incelemelerinde belirlenen sürenin hesaplanması için iki tarihe ihtiyaç vardır. Bunlardan birincisi incelemeye başlanma tarihi ikincisi ise incelemenin sonuçlandırılma tarihid. İşe başlama tutanağının imzalandığı tarih incelemeye başlanma tarihidir. Diğer taraftan incelemenin tamamlandığı tarih ise İnceleme Yönetmeliği’nin 21 ‘nci maddesinde Vergi inceleme raporlarının, rapor değerlendirme komisyonlarına intikal ettirilmek üzere ilgili inceleme ve denetim birimine teslim edildiği tarih, olarak belirtilmiştir. Buna göre vergi incelemesindeki sürelerin hesaplanması işe başlama tutanağının düzenlendiği tarihte başlayacak ve inceleme raporlarının rapor değerlendirme komisyonuna gönderildiği tarihte de bitecektir. Bu iki tarih arasındaki zaman dilimi kanunda belirlenen süreleri aşamayacaktır.

Yönetmelikte incelemenin bitim tarihi olarak belirlenen rapor deÄŸerlendirme komisyonuna intikal tarihi eleÅŸtirilere konu olmaktadır. Rapor deÄŸerlendirme komisyonlarında geçen sürenin de vergi incelemesi süresinin hesabında dikkate alınması gerektiÄŸi savunulmaktadır. 

[1] Gündüz, Z. Vergi Ä°ncelemelerinde Süre Sınırının Anlamı Yok mu? 13.04.2012, Dünya Gazetesi

[2] Erdem, (2011) s.132

[3] Vergi Usul Kanunu Madde 140/6

[4] Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Madde 23

[5] Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Madde 23

[6] Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Madde 23