SMMM / Audit Partner Özkan Cengiz 

Başlık genel kabul görmüş medya başlığı kıvamında merak uyandıran şaşırtan bir başlık, asıl olarak başlığı biz atmadık. Ama gene de başlığı kademe kademe detaylandırmaya çalışalım.

Öncelikle konunun kapsamını genişleterek işe başlar isek ortaya çıkan yükümlülük sadece halka açık şirketler için değil bağımsız denetime tabi olan şirketlerin tamamını hatta ihtiyari olarak dahi olsa Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına göre finansal tablo düzenleyen tüm şirketleri ilgilendiriyor.

Bilindiği üzere Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına göre düzenlenen finansal raporlarda ilk başlarda bize çok ters gelen ancak zamanla alıştığımız “Ertelenmiş Vergi” işlemleri yer almaktadır.

Akademik ve bilimsel tanımlamaya girmeden en basit dille anlatmaya çalışırsak Ertelenmiş vergi kavramı, vergiyi doğuran olayın Vergi Mevzuatımız ile TFRS arasındaki zamanlama farkları üzerinden Şirketin ertelenmiş vergi yükümlülüklerini ve ertelenmiş vergi varlıklarını Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına göre hazırlanmış finansal raporlara muhasebeleştirilmesi işlemidir.

Örnek vermek gerekirse TFRS’ye göre ayrılan bir şüpheli alacak karşılığı yeterli koşulları sağlamadığı için VUK hükümlerine göre karşılık olarak vergi matrahından düşülememektedir. Ancak standart eğer bu alacak gerçekten tahsil edilemez ise gün gelecek vergi mevzuatı açısından da yeterli koşullar sağlanacak o zaman vergi matrahından düşülecek veya tahsil edilirse de konusu kalmadığında gelir yazıldığında da vergi matrahı açısından bir gelir olarak sayılmayacaktır diye düşünerek bu karşılığa denk gelen vergi tutarını da ertelenmiş vergi varlığı olarak kayıtlara almaktadır.

İşte iki mevzuat arasındaki zamanlama farklarından ortaya çıkan bu geçici farklar konusu itibariyle hangi vergi oranına tabi ise o vergi oranı ile değerlendirilmektedir. Bir matraha uygulanacak vergi oranını tespit etmek ise o matrahı oluşturan gelir unsurunun vergi kanunlarımızdaki vergilemesi ile değerlendirilmektedir.

Gayrimenkullere ilişkin değerleme vb sebepler ile ortaya çıkan geçici farklar ilgili gayrimenkullerin satış kazancına uygulanan istisnalar nedeniyle ertelenmiş vergi uygulamalarından uzun yıllar % 5 olarak dikkate alındı bunun sebebi genel oran 20 olan kurumlar vergisinden % 75 oranında istisnaya tabi olması daha sonra geçen yıllarda gayrimenkul satış kazancı istisnasının % 50 ye düşürülmesi ile gayrimenkullerde ertelenmiş vergi oranı % 10 olarak kullanılmaya başlandı. O geçiş yılında da önemli gayrimenkulleri olan şirketlerde bir anda ortaya çıkan bu % 5’lik fark cari yıl gelir tablolarında önemli bir değişime yol açtı.

Uzun yıllardır uygulanan gayrimenkul satış kazancı istisnası bilindiği üzere faaliyeti gayrimenkul ticareti ve işletmeciliği olan şirketlere uygulanmıyor. Bu sebeple faaliyeti bu olan şirketler de TFRS açısından da gayrimenkullere ilişkin geçici farklara vergi oranı % 20 olarak uygulanıyordu.

Yavaşça başlığa doğru yaklaşır isek;

Faaliyeti gayrimenkul ticareti ve işletmeciliği olmayan şirketler zaman zaman atıl gayrimenkullerini kiraya verebilmekte veya ileride tesis yapabilmek için önceden arsa yatırımları yapabilmektedir. Türkiye Finansal Raporlama Standartları bu amaçla elde tutulan henüz kullanıma dahil edilmeyen gayrimenkulleri Yatırım Amaçlı Gayrimenkul olarak tanımlamaktadır.

Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına göre Yatırım Amaçlı Gayrimenkul olarak tanımlanan bu gayrimenkullere eğer şirketin ana faaliyeti gayrimenkul ticareti ve işletmeciliği değil ise ilgili istisnadan yararlanacağı varsayılarak % 10 oranında ertelenmiş vergi hesaplanmaktaydı.

Ne zamana kadar 12.05.2020’ye kadar, 12.05.2020 tarihinde Konya Vergi Dairesi Başkanlığı 31435689-125 – 40274 sayılı özelgesi ile kullanılmayan atıl kalan ve atıl kaldığı sürede kiralanan gayrimenkullerin şirketin faaliyeti ne olursa olsun istisnadan yararlanamayacağına hükmetti. ( https://www.gib.gov.tr/sirket-aktifine-kayitli-olan-ve-kiraya-verilmek-suretiyle-degerlendirilen-tasinmaz-satisinin-kdv-ve )

Şimdi başta halka açık şirketlerin 30.6.2020 raporu ile başlamak zere 31.12.2020 raporlarında TFRS finansal rapor hazırlayıcılarının ve raporları denetleyen bağımsız denetçilerin yeni bir gündemi var. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerin ertelenmiş vergi oranı ne olacak, ertelenmiş vergi oranı değişiyorsa birikmiş farklara uygulanacak belki dönem kar zararından daha büyük etkiler oluşturacak ertelenmiş vergi yükümlülükleri şirketlerin karlılık ve temettü dağılımlarında nasıl bir etki yaratacak.

Ekonomi dünyamız her geçen gün Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına göre hazırlanmış finansal raporlara dayalı bir sisteme doğru ilerlemektedir. En küçük yerel düzenlemelerin de bu standartlara mutlaka etkileri bulunmaktadır.

Daha önce yazılarımızda dile getirdiğimiz Sanayi Ticaret Bakanlığı’nın yaptığı kur farkı düzenlemesi, hali hazırda ticaret sicil müdürlüklerinin yapmış oldukları usulsüz tesciller, vergi kanunları açısından kazanılmış hak konumunda olan konularda geriye yönelik yapılan vergi düzenlemeleri veya vergi idaresinin görüş değişiklikleri doğal olarak finansal raporlarda keskin etkiler ortaya çıkarmaktadır.

Unutulmamalıdır ki Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına tam uyumlu Türkiye Finansal Raporlama Standartları Dünyadaki muhasebe ve ekonomi otoriteleri açısından gerçeğe uygun sunuluşa en yakın muhasebe standardı olarak kabul edilmektedir.

Yani bu standartlara göre ortaya çıkan sorunlar finansal rapor sorunu değil bizatihi ilgili işletmenin finansal sorunudur.

Daha net ifade eder isek Konya Vergi Dairesi Özelgesi ile gündeme gelen vergi otoritesi görüş değişikliği şirketlere kaydi değil fiili bir yükümlülük yaratmıştır.

SMMM / Audit Partner Özkan Cengiz