Çağdaş Yönetimde Performans Kavramı

Dr. Hasan Yalçın, E. Hesap Uzmanı, YMM

Code: Adv /Fin/2021/013/005 LV.28/05/2021

Performans, etkinlik ve verimlilik kavramları genel olarak bakıldığında aynı kavramlar gibi görünmekte ve aynı durumları ifade etmek için kullanılmaktadır.[1]Ancak bu kavramlar birbirlerinden tamamen farklı olup performans kavramı etkinlik kavramını da içine alan daha geniş kavramdır. Bireysel ve toplumsal yaşamın hemen hemen tüm alanları ile ilgili olan performans kavramının çeşitli yaklaşımlar çerçevesinde yapılan farklı tanımları bulunmaktadır.

En genel tanımlaması ile bir işi yapan bir bireyin, bir grubun ya da bir girişimin, o iş aracılığıyla amaçlanan hedefe yönelik olarak neleri başarabildiğinin nicel (miktar) ve nitel (kalite) olarak anlatımına performans denmektedir.[2] Bu sonuç mutlak ve göreli olarak açıklanabilir. Bu bağlamda işletme açısından performansı tanımlayacak olursak; İşletmeyi oluşturan sistemin, tüm bileşenlerinin etkileşimi ve ortak çabalarıyla oluşan toplam sonuca “işletme performansı” adı verilmektedir.[3] İşletmelerin performanslarını ölçmek için, uygun performans ölçüm sistemlerine gereksinim vardır.[4]

Çağdaş yönetim anlayışında performans, bir işletmenin başarısını, diğer bir deyişle işletmenin genel anlamda amaçlı ve planlanmış bir etkinlik sonucunda elde ettiklerini nicelik ve nitelik olarak tanımlayan çok boyutlu bir kavramdır[5] ve performans kriterleri de satın alma, üretim, piyasa hareketliliği gibi pek çok bileşenle yakın ilişki içerisindedir.[6] Performans, bu bağlamda, belirli şartlar altında, karar alıcı bir birim tarafından belirlenmiş olan bir hedefe, o karar alıcı birimin yönettiği birimin ulaşım seviyesinin ölçümüdür. Bu ölçüm için de, belirli performans ölçüm sistemleri oluşturulmuştur. Söz konusu sistemlerin işletmeyi başarıya taşımak adına farklı göstergeleri içermesi ve sınaması gereklidir. Böylece amaçlanan şey, davranışları optimum şekilde yönlendirmek, çalışanları güdülemek, öğrenme süreçlerini iyileştirmek, teşvik sistemlerini düzenlemek ve finansal sonuçları iyileştirmektir.[7]

Bu aşamada işletmeler açısından performansın yönetilmesi, ölçülmesi ve denetimi en önemli yönetsel unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Performans yönetimi, örgüt içinde iş görenleri kendi potansiyellerinin farkına varmalarını sağlayarak, örgütlerden, takımlardan ve iş görenlerden daha etkin sonuçlar almak için hedef belirleme, değerlendirme, geri bildirim, ödüllendirme aşamalarından oluşan sistematik bir yönetim aracıdır. Başka bir ifadeyle Performans yönetimi hedeflerle yönetim anlayışı ile özdeştir.[8] Performans yönetim süreci, firmanın organizasyonel ve fonksiyonel stratejilerinin ve amaçlarının performansıyla uyum halinde yönetildiği bir süreçtir.[9]

Performans değerlendirme, performans yönetiminin en önemli boyutudur. Örgütle ilgili yönetsel kararların alınmasında, örgütün işletilmesinde, performans değerlendirme sonuçları önemli bir kaynak oluşturur. Bu bağlamda performans değerlendirme yöntemlerinin, örgüt yöneticileri açısından bilinmesi ve bu konuda gerekli bilgi ve beceriye sahip olması, etkili örgütler olma açısından çok önemlidir[10].

Performans ölçümü girdi, süreç, çıktı ve geri bildirimin ölçümünü kapsamaktadır. Performans değerlendirmeleri yapılırken kullanılan başlıca ölçütler etkinlik, verimlilik, karlılık, büyüme ve piyasa tepkileri olmakla[11] birlikte performans değerlendirmesinde verimlilik ve etkinlik en yaygın olarak kullanılan iki ölçüt olarak öne çıkmaktadır.[12] Bu açıdan değerlendirildiğinde iki birim karşılaştırılırken bir birimin diğer birime göre daha etkin ya da daha verimliği olduğu ifadesi kullanılır.[13]Bu ölçüler uygulamada çoğu zaman aynı kavrammış gibi kullanıldığına rastlanmaktadır. Başka bir ifadeyle A biriminin B birimine göre daha verimli olduğu söylendiği gibi aynı durum için A biriminin B birimine göre daha etkin olduğu da söylenir.[14] Oysa bu kavramlar birbirlerinden tamamen farklıdır.

[1] Kale,S. (2009)Veri Zarflama Analizi İle Banka Şubelerinin performansının Ölçülmesi, Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, .İstanbul, Doktora Tezi, s.1

[2] Baş, İ.M. & Artar, A. (1990) İşletmelerde Verimlilik Denetimi, Milli Prodüktivite Merkezi, Ankara, s.13

[3] Akal, Z. (2005) İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri, Milli Prodüktivite Merkezi, Ankara, s.10

[4] Demir, A.S. & Taşkın, H. (2008) “İşletme Performansı Ölçme Modellerinin Karşılaştırılması:  Kuantum Performansı, Maddi Olmayan Varlıkların İzlenmesi, Performans Prizması ve Skandia Kılavuzu Modelleri” Journal of Yaşar University, Vol.3 (11) s.1696

[5] Tetik, S. (2003) “İşletme Performansını Belirlemede Veri Zarflama Analizi”, Yönetim ve Ekonomi, Vol:10 (2), s.222

[6] Frazier, G.L. & Howell, R.D. (1983) “Business Definition and Performance” The Journal of Marketing, Vol: 47 (2), s.61

[7] Valentin, A. & Begona, P. & Alicia, S. (2003) “The Usefulness of a Performance Measurement System in a Daily Life of an Organization” The British Accounting Review, Vol:35 (4), s.368,369

[8] Barutçugil, İ. (2002) Performans Yönetimi, Kariyer Yayınları , 2.Baskı, , İstanbul, s.126

[9] Elitaş, C &Ağca,V, Firmalarda Çok Boyutlu Performans Değerleme Yaklaşımları; Kavramsal Çerçeve, Sosyal Bilimler Dergisi, s.347

[10] Helvacı, A. (2002) Performans Yönetim Sürecinde Performans Değerlendirmenin Önemi,Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt:35, sayı:1-2,s.155

[11] Li, M. & Ye, R. (1999) “Information Technology and Firm Performance: Linling with Environmental, Strategic and Manegerial Context” Information and Management, Vol: 35 (1), s.43-51

[12] Baş, İ. & Artar, A. (1991), s.17

[13] Lovell,K., Production Frontiers and Productive Efficiency , Chapter 1,Harlod F.&Lovell K.,& Schmidt S, (eds) The Measurement of Productive Efficiency Techniques and Applications içinde:USA:Oxford University Press,1993,s.3-67, s.3

[14] Ray,S., (2004),Data Envelopment Analysis Theory and Techniques for Economics and Operations Research, Cambrige,s.15