Muhasebe Uygulamalarında Hesap Planı

(Temel Muhasebe Bilgileri)

Dr. Hasan Yalçın, E. Hesap Uzmanı, YMM

Bir işletmede kullanılacak hesapların, sistemli ve gruplandırılmış olarak yer aldığı listeye ,(cetvele) , hesap planı denir. Bu liste işletmenin hesap planını oluşturur. Aynı nitelikteki işlemler her zaman aynı hesaplara kaydedilir. Hesap planı ekonomi de faaliyette bulunan işletmelerin tümü için belirlenirse bu hesap planına ‘tek düzen hesap planı’ veya ‘genel hesap planı’ denir.

Hesap planının işletmenin amacına uygun olması, mali tabloların hızlı bir şekilde düzenlenmesine olanak sağlaması gerekir. Muhasebeden talep edilen bilgileri kolayca verecek nitelikte olmalıdır. Hesap planlarında gerekirse ana hesapların altına yardımcı hesaplar açılmalı, fakat gereksiz ayrıntı ile hesap sayısı artırılmamalıdır. Hesap planı zaman içinde ortaya çıkacak ihtiyaçları karşılamaya olanak verecek şekilde esnek olmalıdır.

Hesap planlarının oluşturulmasında rakamlı, alfabetik ve karma kod sistemleri kullanılmaktadır. Rakamlı kod sistemlerinin de desimal (ondalık), blok ve grup kod sistemileri olmak üzere üçlü bir uygulama alanı bulunmaktadır. Rakamlı kod sistemlerinde hesapları ayırmak ve gruplandırmak için rakamlar kullanılırken, alfabetik sistemde bu kodlamanın yerini harfler almaktadır.

Rakamlı desimal kod sistemi

300. Banka Kredileri

300.0. Ulusal Para Krediler

300.00. ABC Banka Kredisi

300.000.Rotatif Kredi

300.001.Teminatlı Krediler

300.01. XYZ Banka Kredileri

Blok kod sistemi

100-199 Dönen Varlıklar

100-108 Kasa ve Bankalar

200-299 Duran Varlıklar 

Grup kod sistemi

3000.Borçlar

3100.Mali Borçlar

00.Ticari Borçlar

Alafabetik kod sistemi

A.Dönen Varlıklar

Aa.Kasa

Ab.Banka

Ac.Alınan Çekler

Karma kod sistemleri

A.Dönen Varlıklar

A.1.Kasa

A.2.Banka 

A.3.Alınan Çekler

Tek düzen hesap planı uygulamasında işletmelerin kullanacağı ana hesaplar belirlenir. Bu kapsamda işletmeler ihtiyaç duydukları alt hesapları kullanarak hesap planını genişletebilir. Bir sektörde veya ekonomide tek düzen hesap planının uygulanması işletmelerin mali tablolarını ve finansal durumlarını karşılaştırılabilir hale getirir. Muhasebe kullanıcıları, analistler ve diğer ilgili kişiler şirketlerin performanslarını rahatlıkla ölçebilir, karşılaştırabilir, analiz edebilir ve yorumlayabilir. Şirketlerin mali yapıları hakkında bilgi edinebilir ve ayrıştırmalar yapabilir. Tek düzen hesap planı şirketler açısından olduğu kadar sektörler açısından da karşılaştırmalara da olanak sağlar. Sektörlerde yer alan işletmelerin mali tablolarından hareketle sektörlerin mali profilinin ortaya çıkarılmasına imkan verir.

Türkiye’de tekdüzen hesap planı çalışmalarına 1960’lı yıllarda başlanılmasına rağmen bu çalışmalar nihai olarak 1992 yılında tamamlanmıştır. 01.01.1994 tarihinden sonra Tek düzen hesap planı uygulamasına geçilmiştir. Bu tarihte sonra bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için tek düzen hesap planı uygulaması zorunlu hale getirilmiştir. Türkiye’de uygulanan hesap planı desimal kod sistemi ile blok kod sisteminin birleştirilmesi ile elde edilen kod sistemidir. Hesapların ve hesap gruplarının düzeni temel mali tablolardaki hesapların düzenine göre belirlenmiştir.