Beklentiler piyasaları şekillendiriyor...

Prof. Dr. Emre Alkin

İnsan psikolojisi hem anlaşılabilir ve hem de anlaşılması zor tepkiler yaratabiliyor. Bu sebeple insan karakterinin işin içine girdiği yerde pozitif bilimden bahsetmek mümkün değil. Deney yapma imkanı da yok. Deneme yanılma yöntemleriyle sağlama yapıyoruz. Ekonomiden bahsediyorum tabii ki.

Beklentiler bozuldukça davranışlar deÄŸiÅŸir. Hem talep hem de fiyatlar saÄŸlıksız ÅŸekilde dalgalanmaya baÅŸlar. Åžu an bu durumu tecrübe ediyoruz.  Dolar/TL'de ve Döviz Sepetinde tekrar zirveleri zorladığımız günler baÅŸladı. Ayrıca Türkiye'nin CDS Primleri de bir türlü 500'ün altına düşmüyor. Gösterge tahvilin faizi de yükselmeye baÅŸladı. Ancak Döviz Kurları kadar sert yükselmiyor. 

Sadece Türkiye'de değil, dünyada da işler iyi gitmiyor. Ancak çoğunluk büyük bir yanlış içinde: Herkes piyasalardan iyi bir haber bekliyor. Fakat iyi haber Fed'den ya da IMF'den değil WHO, yani Dünya Sağlık Örgütünden gelecek. Daha önceki yazılarımla pozitif hareketin nereden geleceğine dair bilgi vermiştim. Dolayısıyla önce hasar tespitiyle başlamak gerekiyor.

Tüm uluslararası etkinlikler iptal edilirken, ekonomik kayıplar da her sektörde artmaya baÅŸladı. Mesela ABD'nin mevsimsellikten arındırılmış olarak 25 Mart itibarıyla Milli Gelirinin % 3'ünü kesin olarak kaybettiÄŸini söyleyen bir rapor elime ulaÅŸtı. Moody's tarafından hazırlanan raporda baÅŸka detaylar da var. 

Geçen yılın aynı ayına göre ABD'de seyahat edenlerin sayısı 6'da 1'e düşmüş durumda. ABD'nin en önemli ÅŸehirlerinde restoran ve eÄŸlence sektöründe doÄŸal olarak geçen yılın aynı ayına göre düşüş oldukça sert olmuÅŸ. Neredeyse % 100 düşüş var. Åžunu da hatırlayalım, geçen hafta iÅŸsizlik maaşı baÅŸvuruları 1929 Buhranından beri ABD tarihinin en yüksek sayısına ulaÅŸtı. Normalde 200.000'den az seyrederken 3.000.000 'un üzerine çıktı. Elbette bu geliÅŸmenin bir sebebi de Trump tarafından açıklanan yardım paketlerleri. 

"Küresel anlamda beklentilerde bozulma var..."

Sadece ABD deÄŸil Avrupa ve diÄŸer kıtalarda da olumsuzluk yayılmış durumda. "Çin kendi kendine kurtulur" diyenlerin pek derin düşünmediÄŸini de bize ulaÅŸan bilgiler ve raporlardan anlıyoruz. 

Tüm bu gelişmeler neticesinde 2020 büyüme bekletileri şu şekilde değişmiş gözüküyor:

Dünya:     % -2.1
ABD:        % -2.3
Çin:          % -0.1
Brezilya:   %-3.5
Ä°ngiltere:   %-1.5
Euro Bölg:%-6.5

Maalesef Mart ayında yapılan revizyon sonucunda beklentiler bu ÅŸekilde oluÅŸmuÅŸ. Bu durumda Türkiye'nin büyüme beklentisini olumlu tutması mümkün deÄŸil. Ayrıca 2019 yılının ilk çeyreÄŸi oldukça kötü bir performans gerçekleÅŸtirdiÄŸimiz için, bu yılın ilk çeyreÄŸinin yüksek çıkmasına aldanmamak lazım. Baz etkisi görümüzü boyamamalı. Dikkatli olalım. 

Korona Virüsü bizi düşündüğümüzden çok daha fazla meÅŸgul edebilir. Åžu ana kadar Türkiye, salgının daha baÅŸlangıç aÅŸamasında bulunuyordu. "Bu hafta zirve yapacak" sözü de doÄŸru deÄŸil. Bir geliÅŸmenin zirve yaptığı yer, rakamların düşmeye baÅŸlamasından hemen öncedir. Artışların hızı düşse de her hafta zirveye doÄŸru adım adım yaklaÅŸacağız. Sonra da elbette düşüş baÅŸlayacak. 

Dolayısıyla meseleye gerçekçi bakıp, birkaç ay kapalı kalacak firmalar ve kurumlar ile çalışanları için daha kapsamlı bir planı devreye sokmalıyız diye düşünüyorum.